නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
හෝමාගම මුල්ලේගම
ශ්‍රී සීලාලංකාර මාවත
ආර්ය නිකේතන නිර්මාතෘ
අමරපුර විද්වත් සංඝ සභාවේ ලේඛකාධිකාරි
ශාස්ත්‍රපති මාවරලේ භද්දිය හිමි
මරණය පිළිබඳව අප තුළ පවතින්නේ ද්වේෂයක් හෙවත් තරහවක් වෙයි. අප මරණයට පත්වීම පිළිබඳව අප තුළ තරහවක් තිබෙනවා සේම අපට ප්‍රයෝජනවත් අයෙකු මරණයට පත්වීම පිළිබඳව විශාල තරහවක් ඇතිවේ. මරණයට පත්වූ තැනැත්තාගෙන් ලැබුණ ප්‍රයෝජනය වැඩි වන තරමට අප තුළ ගොඩ නැගෙන තරහව වැඩිවෙයි. ඔහුගෙන් හෝ ඇයගෙන් තිබෙන්නාවූ ප්‍රයෝජනය අඩු වුවත් ඔහුට හෝ ඇයට අප මානසිකව බැඳී සිටිනවා නම්, අප තනිකර දමමින් ඔහු හෝ ඇය මෙම භවය තුළින් නික්මෙන විට අප තුළ ඒ පිළිබඳව විශාල තරහවක් ඇතිවේ.
මරණයක් අවස්ථාවකදී අප කෑගසමින් අඬනු ලබන්නේ එම නිසයි. සාමාන්‍යයෙන් වෙනත් අවස්ථාවක් තුළ තරහවක් අප තුළ ගොඩ නැගුණ විට ඔහුට හෝ ඇයට ඒ පිළිබඳව සෘජු ප්‍රතිචාරයක් අපට දැක්විය හැකිය. ඔහු හෝ ඇය අප ප්‍රකාශ කරනු ලබන්නාවූ කරුණු කාරණා පිළිබඳව සැලකිළිමත් නොවන අවස්ථාවන් තුළ ඔහුට හෝ ඇයට තරවටු කිරීමේ හැකියාව අප තුළ පවතී. කවුරු හෝ පුද්ගලයකු මරණයට පත්වූ විට එම මරණකාරයාට මරණය සම්බන්ධව හෝ ඔහු මරණයට පත්වීම සම්බන්ධයෙන් ඔහුට හෝ ඇයට තරවටු කිරීමේ හැකියාව අපට නැත. කවුරු හෝ පුද්ගලයකු මරණයට පත් වූවිට එම මරණකාරයාට මරණය සම්බන්ධව අපට අත්වුණ ඉරණම පිළිබඳව චෝදනාවක් කරගැනීමට අවශ්‍ය වුවත් අපට එය කළ නොහැකි වන්නේ මේ වන විටත් ඔහු මරණයට පත් වී ඇති නිසයි. එම තැනැත්තා මේ වන විට මරණයට පත්වී අවසාන නිසාම එම හැඟීම් එලියට දැමීම සඳහා අප හැඬීම කරනු ලබයි.
මරණ අවස්ථාවන් තුළ පිරිමින්ට වඩා මරණයකදී හඬනු ලබන්නේ දරුවන් සහ කාන්තාවන්ය. මරණයකට පසුව කාන්තාවකට දැනෙන අනාරක්ෂිත බව පිරිමින්ට දැනෙන්නේ නැත. කවුරු මරණයට පත්වුවද, එම අනාරක්ෂිත බව පිරිමියාට වඩා කාන්තාවකට වැඩියෙන් දැනෙයි. පිරිමින්ට එවැනි තත්වයක් විශාල ලෙස දැනෙන්නේ නැත. මෙම සංසාරය තුළ අප ඇවිදින විට බොහෝ අවස්ථාවල පිරිමින් පිරිමින් ආකාරයෙන් උපත ලබන අවස්ථා වැඩියි.
සංසාරය තුළ ගමන් කිරීමේදී කාන්තාවක් කාන්තාවක් ලෙසම ඉපදීමට තිබෙන අවස්ථා වැඩියි. කාන්තාවක පිරිමියකු වීමටත් පිරිමියකු කාන්තාවක වීමටත් තිබෙන ඉඩ මඳක් හෝ අඩුවෙයි. අප ජීවත්වන පරිසරය විසින් අපගේ විඤ්ඤාාණය සකසනු ලබයි. පිරිමින් ලෙස ඉපදුන යමෙකුට ස්ත්‍රීත්වයට අදාළ වන චෛතසිකයන් නිර්මාණය වීමට හේතු නොපවතී. එවැනි සිතිවිල්ලක් නිර්මාණය වීම සඳහා පාරිසරික සිතිවිල්ලක් හෝ වෙනත් සමාජමය සිතිවිල්ලක් ඇති නොවේ. පිරිමියා අධ්‍යාපනය ලබන්නේත්, රැකියාව කරන්නේත්, හැසිරෙන්නේත් සම්පූර්ණයෙන් පිරිමින්ට අදාළ වන ආකාරයටයි. කාන්තාවක හැසිරෙනු ලබන්නේත්, කටයුතු කරනු ලබන්නේත් සම්පූර්ණයෙන්ම කාන්තාවට අදාළ වන පරිසරයකයි. එය මරණය දක්වාම එම ආකාරයෙන්ම ක්‍රියාත්මක කරගන යාම නිසාම චුති ච්ත්තයට එක්කාසු වනුයේ එම කරනු ලැබුවාවූ කර්මයයි.
ඒ අනුව භවාංග සිත සැකසෙයි. ඒ අනුව පිරිමියෙක් පූර්ණයෙන්ම කටයුතු කර ඇත්තේ අනුන්ගේ ආරක්ෂාව සපයන්නකු ලෙසයි. පිරිමින් මරණයකදී නොහඬා සිටින්නේ එම නිසයි. මරණයක් පිළිබඳව ද්වේෂයක් පිරිමින් තුළ නොපවතින බව ඒ තුළින් ප්‍රකාශ වන්නේ නැත. විශේෂයෙන්ම තමන්ගේ මව, තමන්ගේ දරුවකු, තමන්ගේ බිරිඳ වැනි තමන්ගේ පැවැත්මට ඉතාම සම්බන්ධ වන අයෙකු මිය යාම තුළ පිරිමියකුට වුුවද, ද්වේශ සහගත සිතක් උපදී. කාන්තාවකට දැනෙන ආකාරයට වඩා ටිකක් වෙනස් ආකාරයකට පිරිමින්ට එය දැනෙයි. කෙසේ වුවත්, මරණයකට පසුව අප තුළ පවතින දුක ශෝකය ෙවිදනාව සම්පූර්ණයෙන්ම පඨවි මූලික වූ කාරණාවන්ය. ද්වේෂය මුල් වුුණ සිත තුළින් ඒවා උපදින බව අප දැනගත යුතුයි. ද්වේෂ තිබෙන සිතකට පිළිතුර සොයා ගත යුත්තේ මෛත්‍රීය තුළින්මයි.ද්වේෂය නැතිකර ගැනීමට මෛත්‍රිය වැඩිකර ගැනීම හැර පඨිඝයෙන් ගැලවීමට වෙන ක්‍රමයක් නොපවතී.
මෛත්‍රී භාවනාව වඩන්නන් බ්‍රහ්ම ලොව තුළ උපදින බව ප්‍රකාශ කරයි. බඹ ලොව තුළ උපදින්නේ අනාගාමී ඵලය දක්වා ගිය පිරිසයි. රහතන් වහන්සේලා ලෙස බඹලොව සිට වැඩ සිටිමින් පිරිනිවන් පානු ලබයි. ඝඨීකාර මහා බ්‍රහ්මයාත් රහතන් වහනසේ නමක් ලෙස වැඩ සිටියි. සහම්පතී මහා බ්‍රහ්මයාද රහතන් වහන්සේ නමකි.
