නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
බුදුපියාණන් වහන්සේ බොහෝ අවස්‌ථාවල මිනිසත් බව ලැබීමේ දුර්ලභබව පිළිබඳ දේශනා කර ඇත. 'කිච්චෝ මනුස්‌ස පටිලාභෝ - කිච්චං මඡ්ජාන ජීවිතං' යනුවෙන් දේශනා කර ඇත්තේ මෙයයි. මිනිසත් බව ලැබීමේ දුර්ලභ බවත් ලැබූ මිනිසත් බව රැක ගනිමින් මිනිසකු ලෙස ජීවත්වීමේ දුර්ලභ බවත් පිළිබඳ මෙම දේශනාවෙන් පැහැදිලිකොට ඇත. අප මිනිසාගේ හා තිරිසනාගේ වෙනස තේරුම්ගත යුතුය. තිරිසන් සතෙකුට නැති විශේෂ හැකියා රැසක්‌ මිනිසකුට ඇත. මිනිසාට තම අධ්‍යාත්මය දියුණුකර ගත හැකිය. එනම් චිත්ත ශක්‌තිය, ජීවිත ශක්‌තිය, කර්ම ශක්‌තිය හා ප්‍රඥ ශක්‌තියයි. ප්‍රඥව දියුණු කර ගැනීමේ ශක්‌තිය ඇති එකම සත්වයා මිනිසා බව අප තේරුම්ගත යුතුය. මෙයින්ද පැහැදිලි වන්නේ ප්‍රඥවන්ත ජීවිතයක ඇති වටිනාකමයි.
සත්පුරුෂයකු විය හැක්‌කේත්, සත්පුරුෂයකු ඇසුරු කළ හැක්‌කේත් ප්‍රඥවන්තයකුට පමණක් බව මෙයින් පැහැදිලි වේ. නුවණින් වැඩ කරන්නා හැමවිටම තමා සිතන, කරන, කියන දේවල් ධර්මයට අනුකූල විය යුතු දැයි විමසිය යුතුය. බුදුපියාණන් වහන්සේ අප ජීවත්වන සමාජයේ ඇසුරු කළ යුතු පුද්ගලයන් විවිධාකාරයෙන් හඳුන්වා ඇත. සත්පුරුෂයා - අසත්පුරුෂයා, බාලයා, පණ්‌ඩිතයා, කල්‍යාණමිත්‍රයා, පාප මිත්‍රයා ආදී වශයෙනි. මෙම පුද්ගලයන් ගෙන් එක්‌ කොටසක්‌ ඇසුරු කරන්නා පාපයට, අකුසලයට යොමුකරන බවත් තව කොටසක්‌ ඇසුරු කරන්නා පිනට කුසලයට යොමු කරන බවත් ඒ පිළිබඳ කරන ධර්මානුකූල විග්‍රහයකදී පෙනේ.
බුදුදහමේ විස්‌තර කරන සෝතාපත්ති අංග අතර පළමු වැන්න වන්නේ සත්පුරුෂ ඇසුරයි. 'සත්පුරුෂ සංසේවෝ' යනුවෙන් දැක්‌වෙන්නේ මෙයයි. මුළු බුදුදහම ම කල්‍යාණ මිත්‍ර සම්පත්තිය, සත්පුරුෂ ඇසුර මත රදාපවතින බව පෙනේ. වරක්‌ ආනන්ද තෙරුන් වහන්සේ 'ස්‌වාමීනි, බුද්ධ ශාසනයෙන් භාගයක්‌ම රැඳී ඇත්තේ සත්පුරුෂ ඇසුර මත බව බුදුන් වහන්සේට ප්‍රකාශ කළ විට, එසේ නොකියන ලෙසත් මුළු බුද්ධ ශාසනයම රැඳී ඇත්තේ සත්පුරුෂ ඇසුර මත බවත් දේශනා කර ඇත. එබඳු අය ඇසුරු කිරීම මත අපට පාපයෙන් මිදීමටත්, කාය, වචී, මනෝ සුචරිතය වර්ධනය කර ගැනීමටත් අවස්‌ථාව ලැබේ. එපමණක්‌ නොව මෙම භයානක සංසාර සාගරයෙන් මිදීමට අවශ්‍ය කරුණු දැන ගැනීමට හැකි වන්නේත්, සසරිස්‌ මිදීමට අවශ්‍ය මාර්ගයේ ගමන් කිරීමට අත හිත දෙන්නේත් සත්පුරුෂයකුමය. බුදුන් වහන්සේ දේශනා කළ පරිදි යමෙක් ඇසුරු කිරීම නිසා අපේ සිත් තුළ කලින් නොතිබූ ශීල සම්පත්තියක්‌ ඇතිවෙනවා නම්, දැන් තිබෙන ශීල සම්පත්තිය තව තවත් වැඩිවෙනවා නම් , එය දිගටම නොකැඩී ගෙන යැමට පුqළුවන් නම්, ඔහු සත්පුරුෂයකු ලෙස හැඳින්විය හැකිය. එසේම යම් අයකු ඇසුරු කිරීමෙන් ශ්‍රද්ධාව වැඩිදියුණු වෙනවා නම්, එය දිගටම නොකැඩී ගෙනයාමට පුළුවන්නම්, ත්‍යාග සම්පත්තිය වැඩි දියුණු වෙනවා නම්, එය දිගටම නොකැඩී ගෙන යාමට පුළුවන්නම්, ප්‍රඥ සම්පත්තිය වැඩිදියුණු වෙනවා නම්, එය දිගටම ගෙනයැමට පුළුවන්නම්, ඒ තැනැත්තා අසුරු කළ යුතු සත්පුරුෂයකු ලෙස හැඳින්විය හැකිය.
මිනිසාගේ පරිහානියට හේතු කවරේදැයි විමසූ දෙවියන්ට පළමුවෙන්ම දේශනා කරන්නේ අසත්පුරුෂ ඇසුරට ප්‍රියකරන්නා පිරිහෙන බවයි.
අසන්තස්‌සපියා හෝතු - සන්ථෙන කුරුතෙ පියං
අසතං ධම්මං රෝවේති - තංපරාභව තෝමුඛං'
අසත්පුරුෂයෝ ඔහුට ප්‍රිය වෙති. හේ සත්පුරුෂයන් කෙරෙහි ප්‍රිය නොවන්නේය. අසත්පුරුෂයන්ගේ ධර්මයට කැමැති වෙති. මේ තුන පිරිහීමේ දොරටුව යනු මෙහි අදහසයි. මෙයින් පැහැදිලිවන්නේ අසත්පුරුෂයන් ඇසුරුකරන්නා මෙලොම හා පරලොව පිරිහෙන බවයි.
මේ අනුව අපට පැහැදිලි වෙන්නේ බුදුන්වහන්සේ වදාළ මඟ අනුගමනය කරන්නා තමාගේ ඇසුර සඳහා සත්පුරුෂයකුම තෝරාගත යුතු බවයි. මෙහිදී මතුවන ගැටලුව වන්නේ සත්පුරුෂයා හා අසත්පුරුෂයා හඳුනාගන්නේ කෙසේද යන්නයි. බුදුරජාණන් වහන්සේ සත්පුරුෂයා හා අසත්පුරුෂයාගේ ලක්‌ෂණ පිළිබඳ කරන ලද දේශනා ත්‍රිපිටකයේ බොහෝ ස්‌ථානවල හමුවේ. අංගුත්තර නිකායේ තික නිපාතයේ පළමු පන්නාසකයේ බාල වග්ගයේ සූත්‍රයක බාලයා පිළිබඳ සඳහන් වේ.
'බියක්‌ උවදුරක්‌ විපතක්‌ උපදී නම් බාලයාගෙන් ම උපදී, පණ්‌ඩිතයාගෙන් නූපදී. බාලයා හඳුනා ගත හැකි ධර්ම තුනකි. බාලයා කාය දුශ්චරිත, මනෝ දුශ්චරිත, වචී දුෂ්චරිත ඇත්තේ වෙයි. බාලයාගේ බාල ලක්‌ෂණ බාල නිමිති බාල චරිත තුනකි. බාලයා නරක සිතුවිලි සිතන්නෙක්‌ වෙයි. නරක කතා කරන්නෙක්‌ වෙයි. නරක දේ කරන්නෙක්‌ වෙයි. පණ්‌ඩිතයා හොඳ වචන කතා කරන්නෙක්‌ වෙයි. හොඳ සිතුවිලි සිතන්නෙක්‌ වෙයි.'
මෙයින් පැහැදිලි වන්නේ සිත, කය, වචනය යන තිදොර සංවර කරගත් පුද්ගලයා සත්පුරුෂයකු වන බවත්, තිදොර අසංවර කරගත් පුද්ගලයා අසත්පුරුෂයකු බවත්ය. සිත තුළ මතුවන ද්වේෂයෙන් හා මෝහයෙන් මත්ව පරපණ නසන්නා අසත්පුරුෂයකු බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැත. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කළ පරිදි බොරු කියන්නාට නොකළ හැකි වරදක්‌ නැත.
අංගුත්තර නිකායේ අසත්පුරුෂ වධකා සූත්‍රය සත්පුරුෂයා හා අසත්පුරුෂයා හඳුනා ගැනීමට බෞද්ධයකුට මහෝපකාරී වේ. එම සූත්‍රයේ මේ දෙදෙනා හඳුන්වන්නේ මෙසේය.
'කරුණු හතරකින් යුත් තැනැත්තා අසත්පුරුෂයා යෑයි දත යුතුය. අසත්පුරුෂයා නොඅසා ම අනුන්ගේ වැරැදි කියයි. ඇසුවොත් කවර කතා ද? ඇසුවත් අනුන් ගේ ගුණ තිබුණත් නොකියයි. ඇසුවොත් අඩු කොට වසංකොට ගුණ කියයි. ඇසුවත් තමාගේ අගුණ ඇතත් නොකියයි. ඇසූ විට අඩුකොට වසංකොට තමාගේ අඩුපාඩු කියයි. නොඇසුවත් තමාගේ ගුණ කියයි. ඇසුවාම වසං නොකොට විස්‌තර ඇතිව තමාගේ ගුණ කියයි. සත්පුරුෂයා ඇසුවත් අනුන්ගේ අගුණ හෙළි නොකරයි. නොඅසාම අනුන්ගේ ගුණ කියයි. තමාගේ අගුණ ඇත්නම් හෙළි කරයි. ඇසුවත් තමාගේ ගුණ නොකියයි.'
මෙබඳු උසස්‌ ගුණවලින් යුත් තැනැත්තා තමාටත්, අනුන්ටත් වැඩදායක සත්පුරුෂයකු බව අමුතුවෙන් විස්‌තර කළ යුතු නැත. අප ජීවත්වන සමාජයේ බොහෝ දෙනා වඩාත් ප්‍රියකරන්නේ අනුන්ගේ වැරැදි අඩුපාඩු සෙවීමටය. එම වැරැදි අඩුපාඩු කියන්නේද අදාළ පුද්ගලයා තමා අබියස නැති විටය. එසේ කීමෙන් ඔහු අනියමින් හඟවන්නේ තමා ඔහුට වඩා උසස්‌ බව නොවේද? බුදුරජාණන් වහන්සේ ධම්මපදයේ පුෂ්ප වග්ගයේදී දේශනා කර ඇත්තේ වඩා වැදගත් වන්නේ තමා පිළිබඳ සෙවීම බවයි.
'න පරේසං විලෝමානි - න පරේසං කථා කතං
අත්තනෝව අවෙක්‌ඛෙය - කතානි අකතානි ච'
අනුන්ගේ රළුපරළු කතාබස්‌ මෙනෙහි නොකරන්න. අනුන් කළ නොකළ දැ ගැන සොයා නොබලන්න. තමා විසින් කළ නොකළ දැ ගැන සොයා බලන්නේ නම් මැනවි යනු මෙහි අදහසයි. අනුන්ගේ නූගුණ සොයන්නා තුළ ද්වේෂය, මෝහය බඳු අකුසල මූලයන්හට ගන්නේ නොදැනුවත්මය. මෛත්‍රී සිතින් කිසි දිනක අනුන්ගේ වැරැදි අඩුපාඩු සෙවිය නොහැකිය. බෞද්ධයා හැමවිට ම තමා කරන කියන දේ පිළිබඳ එළැඹ සිටි සිටිය යුතු වන්නේ මේ නිසා ය.
බුදුපියාණන් වහන්සේ සත්පුරුෂයා හා අසත්පුරුෂයා පිsළිබඳ කළ අගනා දේශනාවක්‌ අංගුත්තර නිකායේ සත්පුරුෂ වග්ගයේ සත්පුරුෂ සූත්‍රයේ සඳහන් වේ.
'මහණෙනි, මම ඔබලාට අසත්පුරුෂයාත්, අසත්පුරුෂයාට වැඩි අසත්පුරුෂයාත්, සත්පුරුෂයාත්, සත්පුරුෂයාට වැඩි සත්පුරුෂයාත් දේශනා කරමි. අසත්පුරුෂයා තමා පස්‌පව් කරයි. අනුන්ද කරවයි. සත්පුරුෂයා තමා පස්‌පවින් වළකී. අනුන්ද පස්‌පවින් වළකාලයි.
අංගුත්තර නිකායෙ දුතිය සත්පුරුෂ සූත්‍රයද අසත්පුරුෂයකු හා අසත්පුරුෂ ධර්ම හඳුනා ගැනීමට බෞද්ධයකුට මඟ පෙන්වයි. අසත්පුරුෂයා ශ්‍රද්ධා, ලැඡ්ජා, භය රහිත වන අතර අල්පශ්‍රැත හා කුසීත වන බවත් මේවායේ අනුන්ද සමාදන් කරවන බවත් එම සූත්‍රයේ සඳහන් වේ. එසේම සත්පුරුෂයා ශ්‍රද්ධා, ලැඡ්ජා-භය,බහුශ්‍රැත, ඇරඹූ වීර්ය ඇත්තෙක්‌ වෙයි. එසේම ඒවායේ අනුන්ද සමාදන් කරවයි. මෙහි ශ්‍රද්ධාව යනු බුදුන් වහන්සේගේ ශ්‍රී සද්ධර්මය පිළිගැනීම හා පිළිපැදීමයි. ලැඡ්ජා බය ලෝක පාලක ධර්ම ලෙස සඳහන් වන්නේ ද මිනිසාගේ හා සමාජයේද සදාචාර සම්පන්න පැවැත්ම සඳහා එය ඉවහල් වන නිසාය. ලැඡ්ජා බය නැත්තාට ලොව කළ නොහැකි වරදක්‌ නැත. කරන ලද වැරැදි ක්‍රියා පිළිබඳ තමා තුළින්ම නැගෙන දොaෂාරෝපණය අත්තානුවාද භය ලෙසද, සමාජයේ සෙසු අයගෙන් නැගෙන චෝදනා පිළිබඳ ඇති බිය පරානුවාද භය ලෙසද, කරන ලද වරදට ලැබෙන දඬුවම් පිළිබඳ ඇති භයදණ්‌ඩ භය ලෙසද, තමා විසින් කරන ලද කර්මවල විපාක වශයෙන් දුගතියේ විඳීමට සිදුවන දුක් පිළිබඳ ඇති දුග්ගති භය ලෙසද විස්‌තර වේ. මෙම සිව් ආකාර බයෙන් තොර පුද්ගලයාට කළ නොහැකි වරදක්‌ නැති බව අමුතුවෙන් කිවයුතු නොවේ. සත්පුරුෂයා අවශ්‍යයෙන්ම බහුශ්‍රැතයකු වියයුතුය. මෙහි බහුශ්‍රැත යනු ශ්‍රී සද්ධර්මය පිළිබඳ බොහෝ ඇසූ පිරූ තැන් ඇති බව මිස වෙනත් බාහිර විෂයන් පිළිබඳ දැනුම් ඇත්තකු නොවන බවය.
මෙතෙක්‌ දක්‌වන ලද කරුණුවලින් පැහැදිලිවන්නේ බෞද්ධයකුට මෙලොව පරලොව යහපත සලසා ගැනීමට නම් ඔහු සත්පුරුෂයකු වියයුතු බවයි. තමා සත්පුරුෂයකු වියයුතු අතර සත්පුරුෂයන් ඇසුරුකිරීමද එක සේ වැදගත් වේ.
ඩබ්ලිව්. කුලසිරි තානායම්ගොඩ
විශ්‍රාමලත් චිත්‍රකලා උපදේශක
