නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
අතීත වූ , අනාගත වූ, වර්තමානයේ වූ , ඝන වූ , සූක්ෂම වූ , හීන වූ, ප්‍රණීත වූ . දුර පිහිටියා වූ, නො එසේ නම් ළඟ පිහිටියාවූ සියලු රූපය 'මාගේ නොවේ මම නොවේ මාගේ ආත්මය නොවේ' යයි මෙසේ යථාර්ථය ඇත්ත ඇතිසැටියෙන් දියුණු කල ප්‍රඥාවෙන් දත යුතුය. -- බුදුරජාණන් වහන්සේ
යශෝධරාව කාන්තාවක් වුවේ කාමයේ වරදවා හැසිරීම නිසා හෝ වෙනත් පාපයක් නිසා නොවේ. සසරේ කල උතුම් පාරමිතාවක් නිසාය. පුරුශයන්ව සිටි සමහර අය කාමයේ වරදවා හැසිරීම නිසා කාන්තාවන් වන අවස්ථාද ඇත (ඉසිදාසි කතාව). නමුත් මෙය සෑම කාන්තාවකටම අදාල නැත.
මනුෂ්‍යාත්මභාවයක් ලැබීම අතිශය දුර්ලභකාරණයක් බව බුදුදහම පෙන්නා දී ඇත. එමෙන් ම අංග සම්පූර්ණ ලක්ෂණ සම්පන්තියක් ලැබීම ඊටත් වඩා දුර්ලභ කරුණකි. අංග සම්පූර්ණ ලක්ෂණ සම්පත්තිය ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවයෙන් වෙන්කර නැත. නැණ නුවණ ඇතුව, ප්‍රදේශයක බුද්ධෝත්පාද කාලයක, අංගවිකලත්වයෙන් තොරව සුදුසු මනුෂ්‍ය ආත්මයක් ලබන්නේ නම් එය ක්ෂණ සම්පත්තිය යි. ක්ෂණ සම්පත්තියෙන් යුතුව ස්ත්‍රියක් ව හෝ පුරුෂයෙක්ව හෝ ඉපදීම අතිශයින් ම දුර්ලභ කාරණයකි. මවුකුසේ දී සිදුවන ජීව විද්‍යාත්මක සාධක ස්ත්‍රී පුරුෂභාවය තීරණය කරයි. ස්ත්‍රිය පහත් ය. දුබලය. පුරුෂයා උසස් ය. ප්‍රබලය යනුවෙන් මැනීමට නිර්ණායකයක් බුදුදහමේ ඉදිරිපත් කොට නැත.
මනුෂ්‍යාත්මභාවයක් ලැබීම අතිශය දුර්ලභකාරණයක් බව බුදුදහම පෙන්නා දී ඇත. එමෙන් ම අංග සම්පූර්ණ ක්ෂණ සම්පන්තියක් ලැබීම ඊටත් වඩා දුර්ලභ කරුණකි. අංග සම්පූර්ණ ක්ෂණ සම්පත්තිය ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවයෙන් වෙන්කර නැත. නැණ නුවණ ඇතුව, ප්‍රදේශයක බුද්ධෝත්පාද කාලයක, අංගවිකලත්වයෙන් තොරව සුදුසු මනුෂ්‍ය ආත්මයක් ලබන්නේ නම් එය ක්ෂණ සම්පත්තිය යි. ක්ෂණ සම්පත්තියෙන් යුතුව ස්ත්‍රියක් ව හෝ පුරුෂයෙක්ව හෝ ඉපදීම අතිශයින් ම දුර්ලභ කාරණයකි. මවුකුසේ දී සිදුවන ජීව විද්‍යාත්මක සාධක ස්ත්‍රී පුරුෂභාවය තීරණය කරයි. ස්ත්‍රිය පහත් ය. දුබලය.
පුරුෂයා උසස් ය. ප්‍රබලය යනුවෙන් මැනීමට නිර්ණායකයක් බුදුදහමේ ඉදිරිපත් කොට නැත. ස්ත්‍රියක් හෝ වේවා, පුරුෂයෙක් හෝ වේවා, අධාර්මිකව පාප කි‍්‍රයාවන්හි යෙදෙන්නේ නම් ඔවුහු වසලයෝ ය. උත්පත්තියෙන් කිසිවෙක් වසල නොවේ. ලිඟු භේදයෙන් ද වසලත්ත්වයට නො පැමිණේ. (න ජච්චා වසලෝ හෝති)
ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය තීරණය වන්නේ සත්වයකුගේ උපතේ මුල් ම අවස්ථාවේදී ය. ස්ත්‍රී පුරුෂ එක්වීමකින් මාතෘ ගර්භයක කලලයක් හටගනී. ඒ කලලයට ගන්ධබ්බයෙක් එළඹෙයි. මේ කරුණු තුන සම්පූර්ණ වූ විට මවුකුසක දරුවකු පිළිසිඳ ගනී. ඒ ඒ අවස්ථාවේදී ම කාය - භාව - වස්තු දශක තුන ඇතිවෙයි. කාය යනු ශරීරය යි. භාව යනු ස්ත්‍රී භාවය හෝ පුරුෂභාවය හෝ පිහිටීම යි. වස්තු නම් හදය වස්තුව යි. මේ දශක තුන පහළවීමට පුරාකෘත කර්ම බලවේගයක් බලපාන නමුත් ස්ත්‍රීත්වය පාප කර්මයකින් ඇතිවන්නක් බව මුල් බුදුසමයෙහි සඳහන් වී නැත. එය ජීව විද්‍යාත්මක ප්‍රභේදයක් පමණි. එහෙත් පුරුෂයන්ට නැති ස්ත්‍රීන්ට පමණක් ආවේණික දුක් ගැන අංගුත්තර නිකායේ ‘ආවේණික දුක්ඛ සුත්‍රයෙන්’ පැහැදිලි කර ඇත. එනම් විවාහයට පත්වීමේ දී දෙමවුපිය සහෝදර හිතවතුන්ගෙන් වෙන්වීමට සිදුවීම. වැඩිවියට පත්වීමෙන් , සැමියාට ඇප උපස්ථාන කිරීමට සිදුවීම මේ ජීවවිද්‍යාත්මක හා සමාජ හැඩගැසීම් අනුව සිදුවන දුක් වේදනා කීපයකි.
බුදුදහමින් කිසිවිටෙකත් කාන්තාව අවතක්සේරුවට පත් කොට නැත. භික්ෂුණී සාසනය මුලින් ප්‍රතික්ෂේප කිරීමෙන් කාන්තාවන් බුදුදහමින් ද අවතක්සේරුවට පත්වී ඇතැයි කෙනකුට තර්ක කළ හැකි ය. එහෙත් එය එසේ නො වේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ ගේ ස්වභාවය සුදුසු අවස්ථාව බලා කටයුතු කිරීමයි. එනිසා ය භික්ෂුණී ශාසනයක් බිහිකිරීම දෙ වතාවක් ප්‍රතික්ෂේප වූයේ. බුද්ධත්වයේ දී ම තම සාසන ව්‍යුහය සකස් කරගෙන තිබුණු බව විමසීමෙන් යුතුව මහාපරිනිර්වාණ සූත්‍රය කියවන විට පෙනීයන කරුණකි. එම සාසන ව්‍යුහය නම් භික්ෂු - භික්ෂුණී - උපාසක - උපාසිකා යනුවෙන් ගොඩ නගාගෙන තිබුණි. මහා පරිනිර්වාණ සූත්‍රයට අනුව සිදුහත් තවුසා බුද්ධත්වයට පත් වහාම මාරයා පැමිණ ‘ඔබවහන්සේ මෙතෙක් වෙහෙස දැරූයේ බුද්ධත්වය ලබා ගැනීම පිණිස යි. දැන් එය මස්තක ප්‍රාප්ත වී ඇත. එහෙයින් පිරිනිවන් පාන්නැ’ යි ආරාධනා කළේ ය. එම මාර ආරාධනය නො පිළිගත්තේ ව්‍යක්ත, විනීත, විශාරද, බහුශ්‍රැත, ධර්මානුධර්ම ප්‍රතිපන්න, සහේතුක ව පරවාදයන් මථනය කරන භික්ෂූන් ඇති වී නො සිටි නිසා ය. එවැනි භික්ෂූන් ඇති වූ විට මාරයා නැවත පැමිණ පිරිනිවන් පෑමට ආරාධනා කළේ ය. එම ආරාධනාව ඉහත කී ගුණයන්ගෙන් යුත් භික්ෂුණීන් ඇති නො වූ නිසා ප්‍රතික්ෂේප විය. තෙවැනි වතාවට පිරිනිවීමට කළ ආරාධනාව එබඳු උපාසකයන් නැති නිසා ද සිවුවැනිව කළ ආරාධනාව එබඳු උපාසිකාවන් පහළ වී නො සිටි නිසා ද ප්‍රතික්ෂේප විය. මෙයින් පැහැදිලි වන්නේ භික්ෂුණී ශාසනයක් ඇතිකිරීමේ අදහස බුදුරජාණන් වහන්සේට මුල සිට ම පැවති බව ය. ප්‍රජාපතී ගෝතමියගේ ඉල්ලීම දෙවතාවක් ම ප්‍රතික්ෂේප කළසේක් සුදුසු අවස්ථාව එනතුරු ය.
අපේ ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ ද පුරාණ දීපංකර බුදුරදුන්ට නැගණියක් ව ඉපදී සිටිය බව සඳහන් වේ.
කාන්තාවක් මරණින් පසු දෙව්ලොව උපන්නත් බොහෝ වශයෙන් දිව්‍යාංගනාවන් වශයෙන් උපත ලබන බව විමානවත්ථු ආදි පොතපතින් පැහැදිලි වෙයි. බ්‍රහ්ම ලෝකයන්හි පුරුෂ නිමිත්ත හෝ ස්ත්‍රී නිමිත්ත හෝ නැත. එහෙත් බ්‍රහ්මත්වය පුරුෂාර්ථ වාචීව ව්‍යවහාර කෙරේ. බ්‍රහ්ම ලෝකයක ඉපදීමට ස්ත්‍රීත්වය බාධාවක් ද නො වේ. කාන්තාවක් වුව ද ධ්‍යාන උපදවාගෙන ධ්‍යානය නො පිරිහී මරණයට පත්වුවහොත් ඊළඟට උපදින්නේ ලබාගත් ධ්‍යානයට අනුකූ®ලව බ්‍රහ්ම ලෝකයක ය.
කෝසල සංයුත්තයේ ‘ධීතු’ සූත්‍රයෙන් පෙන්නා දී ඇත්තේ ඇතැම් ස්ත්‍රියක් පුරුෂයකුට වඩා ශ්‍රේෂ්ඨ වියහැකි බව ය. කොසොල් රජතුමා බුදුරජාණන් වහන්සේ සමඟ සතුටු සාමීචියේ යෙදී සිටිනවිට මල්ලිකා දේවියට දුවක් උපන්නාය යන පණිවුඩය ලැබුණි. එය ඇසීමෙන් රජතුමා බලවත් කනස්සල්ලට පත්විය. බුදුරජාණන්වහන්සේ කාන්තාව පුරුෂයකුට වඩා ශ්‍රේෂ්ඨ වියහැකි බවත් එනිසා ඇය පෝෂණය කළයුතු බවත් වදාළහ. බමුණන් ස්ත්‍රිය හැඳින්වීමට සාදාගෙන ඇති වචන ස්ත්‍රියගේ පහත් බව පෙන්වීමට උචිත අයුරු යොදාගත් බව පෙනේ. ‘අබලා’ ‘ද්වංගුලපඤ්ඤා’ ආදී වචන ඊට නිදසුන් වශයෙන් ඉදිරිපත් කළ හැකි ය.
සංයුක්ත නිකායේ ‘සෝමා’ සූත්‍රයෙහි දැක්වෙන පරිදි විවේකීව සිටින සෝමා තෙරණිය වෙත පැමිණි මාර දිව්‍යපුත්‍රයා පැවසුවේ ‘සෘෂීන් විසින් ලැබිය යුතු පදවි දැඟුල් නුවණ ඇති කාන්තාවන්ට නො ලැබිය හැකි බව යි.
එවිට සෝමා තෙරණිය මාරයාට ප්‍රකාශ කළා ‘සිත සමාධිගතව සතිය පවතින කල්හි ධර්මය අවබෝධ කරගත් තැනැත්තාට ස්ත්‍රිත්වය කුමක් කරයි ද? මාරය, මම ස්ත්‍රියක්මි, පුරුෂයෙක් මි’ යනුවෙන් සිතන කෙනෙකුට ඔබේ ඔය අදහස කියන්න, යනුවෙනි. ප්‍රජාපතී ගෝතමී මෙහෙණිය බුදුරදුන්ගෙන් පිරිනිවන් පාන්නට අවසර ගැනීමට පැමිණි අවස්ථාවේ දී දැක්වූ පෙළහර මුගලන් තෙරුන්ගේ පෙළහර පෑමට නො දෙවැනි යැයි බුදුරජාණන් වහන්සේ ප්‍රශංසා මුඛයෙන් දේශනා කොට ඇත.
මනුෂ්‍යාත්මභාවය ලැබීම දුර්ලභ යැයි දෙසු තැන ගැහැණිය ද ගැනෙනුයේ මනුෂ්‍ය ගණයට ම ය. පාප කර්මයකින් කාන්තාව උපදින්නේ නම් දුර්ලභ විය නොහැකි ය. සෝමා තෙරණිය මාරයාට කී දෙයින් පැහැදිලි වන්නේ ඈ ස්ත්‍රී පුරුෂභාවයක් ගැන නො සිතන බව ය. පරමාර්ථ වශයෙන් බලන කල සත්වයා යනු සංස්කාර පුඤ්ජයන් ය. එහි ස්ත්‍රී පුරුෂත්වයක් නැත.
