නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉතිහාස අධ්‍යයන අංශයේ මහාචාර්ය
හඟුරන්කෙත ධීරානන්ද හිමි
සංඝමිත්තා තෙරණියගේ ලංකාගමනය හා ශ්‍රී මහාබෝධියේ දක්ෂිණ ශාඛාව බුද්ධ වර්ෂ 236 දී උඳුවප් පුරපසළොස්වක් දින ලක්දිවට වැඩම කිරීම මෙරට ශාසන ඉතිහාසය තුළ මෙන්ම දේශයේ ඉතිහාසයේ තුළ ද සුවිශේෂ සිද්ධියක් ලෙසින් දිගු කලක් මුළුල්ලේ මෙරට වැසි ජනතාව මහත් හරසරින් හා ගෞරවයෙන් යුතුව සිහිපත් කෙරේ.
මීට පදනම් වූ සාධක කීපයකි. බුදුරදුන්ගේ පාරිභෝගික චෛත්‍යයක් ලෙසින් මහාබෝධිය ශ්‍රී ලංකාවට වැඩම කිරීම හා අනුරාධපුර මහමෙවුනාවේ රෝපණය කිරීම කෙටිකලක් තුළ බෞද්ධාගම මෙරට ස්ථාවරත්වයට පදනම් වූ එක් කරුණකි. එමෙන්ම බෝධිය පදනම් කරගත් සංස්කෘතියක් ඇතිවීම හා එමඟින් දේශීය සංස්කෘතියේ දියුණුවට ඇති වූ බලපෑමත් ජනතාව හා බෝධිය අතර සම්බන්ධතා වර්ධනයට හේතුවක් විය. මහාබෝධියේ රෝපණ උත්සවය සඳහා විවිධ ජන කණ්ඩායම් පැමිණීම හා මහාබෝධි ශාඛාවන් ඒ ඒ ප්‍රදේශයන්හි රෝපණය කිරීමත් නිසා පාලනමය වශයෙන් ප්‍රාදේශීය බෙදීම් වලින් දුරස්තව විසූ ජන කොටස් අතර සමඟිය තහවුරු කොට එක්සත් බෞද්ධ සංස්කෘතික පරිසරයක් යටතට පත්කරලීම උදෙසා ඇති කළ බලපෑම ද මහත් ය.
මහ බෝධිය වැඩම වීම
ජම්බුද්වීපයේ සිට ජම්බුකොළපට්ටනයට පැමිණි සඟමිත් තෙරණිය ප්‍රමුඛ දුත පිරිස හා මහාබෝධිය මහත් හරසරින් දේවානම් පියතිස්ස රජු විසින් පිළිගනු ලැබූ අතර ප්‍රථමයෙන් නාගදීපයේ පශ්චමාරාමයෙහි බෝධි ශාඛාව තැන්පත් කරමින් සිය ගරුත්වය දක්වා රාජ්‍යයෙන් ඊට පූජෝපාහාරයන් දක්වා ඇත. මෙම අවස්ථාව ශ්‍රී ලාංකේය පාලකයෙකු මහාබෝධිය විෂයෙහි රාජ්‍යය පූජා කළ ප්‍රථම අවස්ථාව වන අතර රාජ්‍යය හා ආගම අඛණ්ඩව සම්බන්ධතාවයක් ගොඩනැඟීම කෙරෙහි මෙම ක්‍රියාදාමය ද එක් අතකින් බලපෑ බව පැහැදිලි කරුණකි. අනතුරුව මහත් සේ අලංකාරවත් වූ පෙරහරකින් තිවක්ක වැනි බ්‍රහ්මණ ග්‍රාමයන් පසු කරමින් අනුරාධපුරයට මහාබෝධිය වැඩම කරවා ඇත. මෙසේ වැඩමවනු ලැබූ මහාබෝධි ශාඛාව අනුරාධපුරයේ මහාමේඝවනෝද්‍යානයේ රෝපණය කළ අතර එම මහා උත්සවය තිවක්ක බ්‍රාහ්මණ ග්‍රාමයේ පිරිස් කාජරගාමයේ හා චන්දන ග්‍රාමයන්හි ක්ෂත්‍රීය පිරිස් වැනි උතුරු දකුණු ප්‍රදේශ වැසි ප්‍රභූ කණ්ඩායම් රැසකගෙන් හා මෙරට වැසි බොහෝ ජනයාගේ සහභාගීත්වයෙන් සිදු කළ බව වංසකතාවෝ සඳහන් කරති. මෙම අවස්ථාව වසර දෙදහස් තුන්සිය ගණනක් පැරණි මහාබෝධි සංස්කෘතියේ ආරම්භක අවධිය ලෙසින් හා ජාතියේ සමගිය ආගමික පදනම මත ඉස්මතු කළ අවස්ථාව සේ දැක්වීම වඩාත් උචිතය.
දැනට හඳුනාගෙන ඇති අභිලේඛන සාක්ෂිවලට අනුව ක්‍රි.පූ. දෙවැනි සියවසට පූර්ව අවධියේ ප්‍රාදේශීයව ස්ථානගත වූ ස්වාධීන නායකත්වයක් යටතේ කටයුතු කළ පාලන ඒකක තිහක් පමණ දැනට ඉතිහාසඥයින් විසින් ශ්‍රී ලංකාවේ විවිධ ප්‍රදේශ ආශි‍්‍රතයෙන් හඳුනාගෙන තිබේ. යාපනය වැනි ප්‍රදේශවල අභිලේඛන සාක්ෂි නොමැතිවීම නිසා එම කලාපය පිළිබඳ නිශ්චිතව නිගමනයන් කිරීම අසිරු වුව ද ශ්‍රී ලංකාවේ අනෙකුත් සෑම පළාතකම පාහේ මෙවැනි පාලන ඒකක පැවැති බවට අභිලේඛන සාක්ෂි හමුවේ. උතුරු මැද පළාතේ පෙරියපුලියන්කුළම, නැට්ටුකන්ද, ඔච්චප්පුකල්ලු, මිහින්තලේ, මුතුගල හා දිඹුලාගල වැනි ස්ථානවල ඇති ක්‍රි.පූ යුගයට අයත් ලෙන් ලිපි කීපයකින් එබඳු ප්‍රාදේශීය නායකයන් ගැන හා පාලක පවුල් පිළිබඳ තොරතුරු ලැබේ. එමෙන්ම වයඹ පළාතේ රන්ගිරමඩ, නුවරකන්ද, පතහාමුල්ල හා තිත්තවෙලත් බස්නාහිර පළාතේ කොරතොටත් දකුණු පළාතේ බෝවත්තේගල, සිතුල්පව්ව හා කොට්ටදැමුහෙළත් නැඟෙනහිර පළාතේ කුසලාන්කන්ද, මෝට්ටයකල්ලු, කොල්ලදෙණියත් සබරගමුව පළාතේ කිරිමකුල්ගොල්ල බලහුරුකන්ද, යාන්ලෙන ලෙනගලත් මධ්‍යම පළාතේ බඹරගල, ගෝනවත්ත, ඇඹුල්අඹේ හා පිදුරංගල යන ස්ථානවල ඇති අභිලේඛන වලින් ද ශ්‍රී ලංකාවේ ඒ ඒ පළාත්වල ස්ථානගතව පැවැති ප්‍රාදේශීය ස්වාධීන පාලක පිරිස් පිළිබඳ පැහැදිලි සාක්ෂි ඉස්මතු කර ගත හැකි වේ. ඒ අනුව වංසකතා දක්වන ආකාරයට අනුරාධපුරය මුල් කරගත් එක් පාලන සංවිධානයක් මුල් අවධියේ සිටම පැවතියේය යන්න සිතීම දුෂ්කරය. අභිලේඛන සාක්ෂි හා සාහිත්‍ය මූලාශ්‍ර එකිනෙක සංසන්දනාත්මකව අධ්‍යයනයෙන් මෙම අදහස තවදුරටත් තහවුරු වේ. එසේම මෙසේ විසූ ප්‍රාදේශීය පාලක පිරිස් අතරින් දකුණේ කාජරගාමය මුල් කරගෙන විසූ දසබාතික පාලක පිරිස් ප්‍රබලත්වයකින් යුතු බව ධාතුවංසය දක්වන පුවත් වලින් සනාථ වේ. ශ්‍රී ලංකාවේ එවකට විසූ ප්‍රබල දේශපාලන නායකයන් හා ලක්දිව බොහෝ ජනයන් බෝධි රෝපණ උත්සවය පිණිස අනුරාධපුරයට පැමිණි බව සාහිත්‍ය මූලාශ්‍රයෝ පෙන්වා දෙති. සංස්කෘතික ක්‍රියාදාමයක් අරබයා විවිධ ප්‍රදේශ නියෝජනය කරමින් පැමිණි පිරිස් එක් ස්ථානයකට එක අරමුණකින් එක් තැන්වීම එක්සත් ජාතියක්, එක්සත් දේශයක් යන ආකල්පය ඉස්මතු වන පළමු අවස්ථාවක් එමඟින් නිරූපණය කිරීමක් වූ අතරම ජාතික සමඟියට අවශ්‍ය පදනමක් නිර්මාණයට අවශ්‍ය වාතාවරණයකට අවකාශය සැලසිනි.
අෂ්ටඵල බෝධි
මහාබෝධි ශාඛාවෙන් හටගත් ප්‍රථම
අෂ්ටඵල බෝධි අංකුර ශ්‍රී ලංකාවේ උතුරු දකුණ ඇතුළු අනෙකුත් ප්‍රදේශවල රෝපණය කිරීම පිණිස කටයුතු යෙදීමත් සමඟ ඒකීය ආගමික සංකේතයක් ඔස්සේ එක්සත් ජාතික අනන්‍යතාවයක් වෙත ප්‍රවේශගතවීමට ඉඩකඩක් විවර විණි. එම ක්‍රියාවලිය බෞද්ධ සංස්කෘතියක් යටතේ එක්සත් ශ්‍රී ලාංකේය සමාජයක් ගොඩනැඟීම පිණිස තැබූ තවත් පියවරක් ලෙසින් දැක්වීම නිවැරදිය. බෝවත්තේගල හා කොට්ටදැමුහෙළ වැනි දක්ෂිණ ශ්‍රී ලංකාවේ පිහිටි ක්‍රිස්තු පූර්ව තෙවැනි, දෙවැනි සියවස්වලට අයත් අභිලේඛන ඇසුරෙන් හෙළි දැක්වෙන ආකාරයට හා ධාතුවංසයෙන් පෙන්වා දෙන ආකාරයටත් ක්‍රිස්තු පූර්ව දෙවැනි සියවසට පෙර අවධිය ශ්‍රී ලංකාවේ දකුණ හා නැඟෙනහිර ප්‍රදේශ දසභාතික ක්ෂත්‍රිය පිරිසකගේ නායකත්වය යටතේ පාලනය වූ බව පැහැදිලි කරුණකි. අෂ්ටඵල වලින් දෙකක් දකුණේ කාජරගාමයේ හා චන්දනගාමයේ රෝපණය කිරීම පිණිස ලබාදීමෙන් අනුරාධපුර පාලකයා හා දකුණේ පාලක පිරිස් අතර පමණක් නොව ජනතාව අතර ද සංස්කෘතික සම්බන්ධතාවක් මතින් ප්‍රාදේශීය දුරස්ත බව අවම කරමින් එක්සත් චින්තනයක් වෙත ප්‍රවේශගතවීමට මං විවර කෙරිණි.
පරියපුලියන්කුළම ලෙන් ලිපි දක්වන ආකාරයට අනුරාධපුරයෙන් උතුරු ප්‍රදේශය ද ස්වාධීන ප්‍රාදේශීය පාලකයන් යටතේ පැවැති බව සනාථ වේ. එමෙන්ම අනුරාධපුරයට උතුරින් තිවක්ක බ්‍රාහ්මණ ග්‍රාමය පිහිටා තිබෙන්නට ඇති අතර ඔවුන් ද එම අවධියේ එම කලාපය තුළ දේශපාලන හා සමාජමය බලයක් හිමිකරගත් පිරිසක් සේ හඳුනාගැනීම වඩාත් උචිතය. එවැනි දේශපාලන හා සමාජමය බලයක් හිමිකරගෙන සිටි පිරිසකගේ සහභාගිත්වයෙන් යුතුව අනුරාධපුර පාලකයා විසින් මහාබෝධිය මහාමෙවුනාවේ රෝපණය කිරීමත් ඉන් හටගත් අෂ්ටඵලයන් ඒ ඒ ප්‍රදේශ වෙත රෝපණය කිරීම පිණිස ලබාදීමත් නිසා එම ප්‍රදේශ අතර සංස්කෘතිකමය හා දේශපාලන සම්බන්ධතා වර්ධනයවීම කෙරෙහි සෘජුව හා වක්‍රාකාරයෙන් බලපෑ බව පැහැදිලි කරුණකි. උතුරු ජම්බුකොළ පට්ටනයේ ද තව එක් ශාඛාවක් රෝපණය කිරීමට පියවර ගැනීම තුළින් උතුර හා දකුණේ ජන කොටස් අතර සංස්කෘතික සම්බන්ධතාවය තහවුරුකර ගැනීමට තැබූ වැදගත් පියවරක් සේ දැක්වීම නිවැරදිය. මේ තුළින් පැහැදිලි වනුයේ ප්‍රාදේශීයව ජන කණ්ඩායම් අතර පැවැති දුරස්ත බව අවම කරගැනීමට මෙන්ම ජනතාව අතර බෞද්ධාගමින් හා බෞද්ධ සංස්කෘතියෙන් මේවනවිට ඇති කරමින් තිබූ එක්සත් සමාජ පසුබිම තවදුරටත් ජනතාවට හරවත් ලෙසින් හා දැකිය හැකි ලෙසින් සංකේතාත්මකව මහාබෝධියෙන් හා මහා බෝධියේ ශාඛාවන් තුළින් ඉටු වූ බවකි.
එමෙන්ම මහාබෝධියේ හටගත් දෙතිස් ඵලයන් ද ශ්‍රී ලංකාවේ අනෙකුත් ප්‍රදේශ අතර බෙදා හැරීම පිණිස කටයුතු කිරීම මඟින් සමාජ සම්බන්ධතාවය තවදුරටත් තහවුරු කොට ඇත. එම ස්ථාන නාමයන් දෙස බලන විට ශ්‍රී ලංකාවේ බොහෝ ප්‍රදේශයන් ආවරණය වන ආකාරයට එම දෙතිස් ඵලයන් ගෙන් හටගත් බෝධි අංකුරයන් බෙදාහැර ඇති බවක් පෙනේ. ඒ මඟින් බුදුන් වහන්සේගේ පාරිභෝගික චෛත්‍යයක් තම ප්‍රදේශයට ලැබුණාක් මෙන්ම සංකේතාත්මකව උන්වහන්සේ එම ප්‍රදේශය තුළ වැඩ වෙසෙන බවක් ද ඒ මඟින් ව්‍යාංගාර්ථවත්ව නිරූපණය කෙරේ. එම නිසා බෝධිය වනාහි සාමයේ හා බෞද්ධ සංස්කෘතියේ සංකේතයක් ලෙසින් එක්සත් ජාතියක් හා එක්සත් දේශයක් බවට පත්කරලීමට පදනම සකස් කළ බවක් පැහැදිලි කරුණකි. ක්‍රි.පූ. දෙවැනි සියවසේ දී දේශපාලනික වශයෙන් එක්සත් බවක් ඇති කිරීමෙහි ලා කටයුතු කළ දුට්ඨගාමණිගේ ක්‍රියාදාමය සාර්ථකවීම කෙරෙහි දේවානම්පියතිස්ස රජු විසින් ඇති කළ මෙම සංස්කෘතික හා දේශපාලන පසුබිම මහත් ශක්තියක් හා ආශිර්වාදයක් ද විය.
උත්සව හා සිරිත් විරිත්
මහාබෝධිය ශ්‍රී ලංකාවට වැඩම කිරීමත් සමඟ විවිධ කුල හා ශිල්පීය කණ්ඩායම් නියෝජනය කළ කාර්මික පිරිස් ද පැමිණීම මෙරට සංස්කෘතියේ විවිධ ක්ෂේත්‍ර හා සබැදි කාර්මික, කෘෂිකාර්මික හා නිර්මාණකරණය වැනි අංශයන්හි උන්නතියක් ඇතිවීම කෙරෙහි සෘජුවම බලපෑ කරුණකි. වංසකතාව මෙන්ම අට්ඨකතාව ද දක්වන පරිදි මහාබෝධියේ කටයුතු සඳහා මෙන්ම මහාබෝධියේ ආරක්ෂාව පිණිස ද දේව, ඇමැති, බ්‍රාහ්මණ, කුටුම්බික, ගෝපක, තරච්ඡ, කුම්බකාර හා පෙසකාර වැනි කුල අට බැඟින් දහඅට කුලීන පිරිසක් ජම්බුද්වීපයේ සිට මෙරටට එවා ඇත.
මහාබෝධි වංශය දක්වන ආකාරයට සිත්තරුන් මෙන්ම භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය කළ පිරිස් හා විවිධ තේවා කටයුතුවල නිරත වූ වාද්‍ය හා නර්තන මෙන්ම අනෙකුත් වෘත්තින් පිළිබඳ ප්‍රාගුණ්‍යයක් ලබා සිටි පිරිස් ද පැමිණි ශිල්පීය කණ්ඩායම් අතර වූහ. මෙසේ පැමිණි පිරිස් ඉන්දියාවේ දී ලබාගත් තාක්ෂණික දැනුම මත වාස්තු විද්‍යාත්මක හා නිර්මාණශීලී දැනුම හා තාක්ෂණික ක්‍රමොපක්‍රමයන් ගෙන් පිරිපුන් පිරිසක් වූ බැවින් ඔවුනගේ දායකත්වය දේශීය නිර්මාණ ක්ෂේත්‍රයේ නව පිබිදීමකට අතිශයින් හිතකර සාධකයක් වූ බව පැහැදිලිය. ඒ අනුව එම ශිල්පීය සබඳතාවය ශ්‍රී ලංකාවේ පැවැති එම ක්ෂේත්‍රයන්හි දියුණුවට මඟ හෙළි කිරීමක් වූවා පමණක් නොව එම දැනුම ද පදනම් කර ගනිමින් ශ්‍රී ලංකාවටම ආවේණික වූ නව සංස්කෘතියක් හා නිර්මාණශීලිත්වයක් ගොඩනඟා ගැනීමට ද තව අතකින් බලපෑමක් වූ බව ද කිය හැකි ය. මෙම නව නිර්මාණකරණ සමීපදායන් ශ්‍රී ලංකාවට පොදු වූ අතරම එමඟින් ගොනැඟෙන සංස්කෘතික ස්ථරායනය ජනතාවගේ එක්සත් චින්තන රාමුවේ වර්ධනයටත් ප්‍රාදේශීය දුරස්ත බව අවම කරලීමට මෙන්ම ජනතාව අතර සුහදත්වය හා මිත්‍රත්වය තහවුරු කරලීමට ද මං හෙළි කිරීමක් ද විය.
එසේම බෝධිය පදනම් කොටගත් උත්සව හා සිරිත් විරිත් සම්ප්‍රදායක් ගොඩනැඟීම ද ජනතාව ආගමික අංශය කෙරෙහි නැඹුරු කිරීමට බලපෑ තවත් කරුණක් සේ පෙන්වාදිය හැකිය. භික්ෂුණී ශාසනය පිහිටුවීමත් සමඟ කාන්තාවට සමාජය තුළ සුවිශේෂත්වයක් හිමිවීමත් සමඟ සියලු ක්ෂේත්‍රයන් පෙරට පැමිණීමට මං විවරවීමක් වූ අතර දේශයේ එක්සත් බව ගොඩනැංවීමෙහිල පෙරමුණ ගත් විහාරමහාදේවි වැනි කාන්තා පිරිස්වලට සමාජය තුළ මහත් භූමිකාවක් ඉටු කිරීමට අවකාශ සැලසිනි.
මෙනිසා මහාබෝධිය වැඩම කළ මුල් අවධියේ සිට මහනුවර රාජධානි සමයෙන් කෙළවර වූ සිංහල රාජ පරම්පරාවේ බොහෝ පාලක පිරිස් රාජ්‍යය සංකේතයක් ලෙසින් මහාබෝධියට සිය ගරුත්වය දක්වමින් මහාබෝධියේ අනුග්‍රහයක් බවට පත්ව ක්‍රියා කොට ඇත.
